A więc to tu - Hotel "Kryzys" - pokój nr 103 "Zachowanie"

Omówiliśmy jak dotąd emocjonalne oraz poznawcze objawy kryzysu psychicznego. Stanowią one niejako podstawę do wystąpienia kolejnej grupy skutków - tych najbardziej widocznych, najbardziej dotkliwych i najgroźniejszych - mianowicie zmian w naszym zachowaniu. Pisząc "najbardziej widocznych" zawahałem się chwilę. Owszem, bez wątpienia dużo łatwiej zaobserwować zmiany w zachowaniu niż pojawienie się pewnych emocji lub myśli. Widzi się je jednak szczególnie wyraźnie z perspektywy trzeciej osoby. Trudniej dostrzec je u samego siebie. Nawet bowiem, jeśli uda nam się zaobserwować pewne odbiegające od normy zachowania, o wiele łatwiej przychodzi nam znaleźć wygodne wytłumaczenia zewnętrze niż przypisać ich pochodzenie własnej kondycji psychicznej. Oczywiście nie ulega wątpliwości, że w obecnym kryzysie hotelarstwa wiele aspektów naszego zachowania jest determinowanych przez sytuacje, decyzje polityczne, zachowania konkurencji i klientów, nałożone restrykcje. Jednak bardzo łatwo rozszerzyć zakres tego wpływu zewnętrznych czynników na te aspekty naszego zachowania, które pozostają - czy może trafniej powiedzieć  - powinny pozostawać, pod nasza kontrolą. I tak to, że jesteśmy zmuszeni zwolnić pracowników, lub zamknąć hotel jest nam niejako narzucone. To jednak, że wybuchamy gniewem w domu na najbliższych lub sięgamy po alkohol, to już nie do końca wina rządu czy wirusa. Bardzo wygodnie jednak - tak to sobie wytłumaczyć. Trafna diagnoza tego, czym motywowane i napędzane jest nasze zachowanie, stanowi pierwszy krok do skutecznej kontroli tegoż zachowania. Spróbujmy zatem przyjrzeć się kryzysowym modelom zachowań.

Opisywałem wcześniej system "walcz lub uciekaj"  - pewien pierwotny mechanizm kierujący nami w sytuacji stresu i zagrożenia. W zachowaniach będących wynikiem przeżywanej sytuacji kryzysowej będziemy obserwować właśnie te dwa wektory - ucieczki i walki. Oczywiście skuteczne unikanie zagrożeń lub punktowy atak na ich źródło - to zachowania jak najbardziej zasadne, a nawet pożądane w sytuacji wystąpienia przeciwności lub zagrożenia. To jednak co charakteryzuje zachowanie, o którym chcemy mówić to, jego nieadekwatność do sytuacji, nieskuteczność, a wręcz dysfunkcjonalność. Nie będzie to więc przemyślana, zręczna obrona przed ciosem, a raczej ucieczka w chaosie i popłochu. Nie będzie to punktowy, celny i skuteczny atak, a raczej wymachiwanie na oślep tym co mamy akurat pod ręką. Zachowania takie nie chronią nas przed kryzysem i nie pomagają wyjść z niego, a raczej wręcz przeciwnie - jeszcze go pogłębiają. To dysfunkcjonalność zachowań będących wynikiem kryzysu psychicznego czyni je właśnie niebezpiecznymi i stwarza konieczność ich rozpoznania i zmiany.

• Zachowania ucieczkowe w kryzysie psychicznym to przede wszystkim: wycofanie się, zamknięcie w sobie, unikanie aktywności, zaburzenia snu i apetytu, permanentne zmęczenie, sięganie po używki i alkohol, płacz, osłabienie wydajności pracy, osłabione przytępione reakcje na bodźce.

• Zachowania konfrontacyjne w kryzysie psychicznym to przede wszystkim: niekontrolowane wybuchy gniewu, czyny antyspołeczne, nadmierna aktywność w obszarze "zajęcia się" kryzysem i pomijanie innych aspektów życia, podenerwowanie, reakcje histeryczne.

Jak pisałem wcześniej owa nieadekwatność zachowań kryzysowych, ich nieskuteczność i wykraczanie poza obszar, w którym normalnie powinny się one zamknąć, są najlepiej widoczne z perspektywy trzeciej osoby.  Nasi najbliżsi, przyjaciele i rodzina od razu będą widzieli jak jesteśmy miotani naszym zachowaniem, jak reagujemy niestosownie w sytuacjach, które wymagają od nas zupełnie innego zachowania, jak ucieczkowo i autodestrukcyjnie postępujemy. Warto wiedzieć o tym i zanim znajdziemy tysiąc zewnętrznych powodów, dla których zachowujemy się tak, a nie inaczej, posłuchajmy tych niezależnych obserwatorów. Może nie od razu przyjdzie nam podważyć zasadność naszych działań i dążyć do zmiany, ale na dobry początek poddajmy je chociaż w pewną wątpliwość i zechciejmy poświęcić nieco sił na dalszą ich analizę.

O tym jak ją przeprowadzić i jak rozpocząć pracę nad zmianą będę pisał w kolejnych postach.